34. Sayı: Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçimler

Sayı 34
Sayı konusu: Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçimler
Sayı Editörü: Prof. Dr. H. Emre Bağce
Yayın tarihi: Ekim 2022
Yazı gönderme tarihi:
Başlangıç:
 1 Temmuz 2022
Bitiş: 15 Temmuz 2022

Çerçeve yazısı

Dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de demokrasi konusu kuram ve uygulama açısından ana tartışma konuları arasında yer almaktadır. Demokrasinin modern dönemdeki yaygın şekli olan temsili demokrasi –anayasal veya liberal demokrasi olarak da nitelenmektedir- ise günümüzde dünya genelinde ciddi meşruiyet ve temsil krizleri yaşamaktadır.

Her ne kadar siyasi partiler ve seçimler kısa kesintiler dışında, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden itibaren Türk siyasi hayatında varlığını sürdürüyor olsa da, Türkiye’de henüz köklü bir demokratik alt yapıdan, oturmuş bir siyasi parti geleneğinden ve seçim sisteminden bahsedebilmek güç görünmektedir. Türkiye’de demokratik kurumsallaşma zayıftır; bu kapsamda demokrasi, siyasi partiler ve seçim popüler kavramlar olarak kullanılıyor olsa da, nitelik ve içerikleri yeterince tartışılmamaktadır. Anayasada ve diğer siyasi/hukuki metinlerde popülist bir söylem olarak siyasi partiler demokrasinin vazgeçilmez unsuru olarak tarif edilmekte ancak vatandaşların karar ve süreçlere katılımı, denge ve denetleme mekanizmaları yeterince dile getirilmemektedir. Seçim kanunlarında, temsilde adaleti ciddi biçimde zedeleyen barajlar varlığını sürdürmekte; siyasi partiler sistemi ise liderlerin etrafında, bir bakıma lider sultası üretecek biçimde örülmektedir.

İnsan ve İnsan Dergisi’nin 34. sayısında temsili demokrasinin ana unsurları arasında yer alan siyasi partiler ve seçimler konusunu sistem, kuram ve uygulama bakımından etraflıca ele almayı amaçlıyoruz. Türkiye’nin demokrasi bakımından ne durumda bulunduğunu tespit etmek amacıyla, siyasi partiler ve seçimlerin geçmişten günümüze bir fotoğrafını çekmek, farklı açılardan ölçümler yaparak, kazanç ve kayıpların, güçlü ve zayıf yönlerin bir dökümünü çıkarmak ve analizini yapmak istiyoruz. Böylece, sorunlarla birlikte, olası çözümlerin tespit edilebileceğini, öneriler geliştirilebileceğini düşünüyoruz.

Bu sayıda, aşağıdaki türde sorulara odaklanılıyor ve cevap aranıyor:

#1 Türkiye’de sağlıklı işleyen, kurumsal bir demokrasi geçmişten günümüze neden tam olarak mümkün olmamıştır? Bunun siyasi partiler ile genel/yerel seçim sistemleri ile nasıl bir ilişkisi bulunmaktadır?

#2 Yöneticileri, üyeleri ve seçmenleriyle birlikte, siyasi partiler ne ölçüde toplumun ortak menfaatini sağlayacak şekilde hareket etmektedir? Siyasi partilerin işleyişini ve seçimleri demokratik ilkeler, normlar ve değerler açısından olumsuz etkileyen yapısal ve etik sorunlar nelerdir? Siyasi partiler ve seçim sistemlerinde antidemokratik unsurlar nelerdir? Siyasi partiler ve seçimlere dair yapısal ve etik sorunları tersine çevirecek kurumsal, yapısal, etik bir ortam nasıl mümkün olabilir?

#3 Türkiye’de seçmen profili geçmişten günümüze nasıl bir seyir izliyor? Kamu kurumlarının yanı sıra sivil toplum ve siyasi partiler toplumu (vatandaşları, seçmenleri) alternatifler arasında sağlıklı karar verebilmeleri ve kamusal karar ve işlere katılabilmeleri için yeterince bilgilendiriyor ve destekliyor mu? Yetersizlikler varsa, nedenleri ve sonuçları nelerdir?

#4 Türkiye’de siyasi partilere sağlanan imkânlar ve yapılan yardımlar hukuki ve etik açıdan nasıl bir görünüm sergiliyor? Siyasi partilere yapılan yardımların hukuksal, anayasal dayanakları ve demokrasi açısından sonuçları nelerdir? Siyasi partiler ne ölçüde siyasi partilere sağlanan finansal yardımlar ve gelirler konusunda demokratik meşruiyeti artıracak bir tutum ve politika geliştiriyorlar?

#5 Türkiye’de meşruiyeti yüksek, yerleşik (kurumsal) bir demokratik hayat için, siyasi partiler ve seçim sistemlerine dair ne tür reformlar yapılabilir, ne tür çözüm önerileri geliştirilebilir?

Bu sorular çerçevesinde, “Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçimler”e dair bazı ana konu başlıkları şu şekildedir:
  • Tarihsel ve sosyo-kültürel çerçeve:
    – Türkiye’de siyasi kültür, demokrasi ve temsilde adalet sorunu
    – Demokratik rolleri açısından siyasi partilerin ve vatandaşların durumu, siyasi partilerin vatandaşın yerine ikame edilmesi
    – Türkiye’de siyasi partilerin dünü, bugünü, geleceği (Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri, Çok partili dönem, Soğuk Savaş önemi ve sonrası)
    – Siyasi partilerin demokrasi zihniyetleri
  • Türkiye’de siyasi partiler ve seçim sistemleri, Türk demokrasi tarihindeki yeri:
    – Siyasi partiler ve seçim kanunları
    – Siyasi partiler ve seçim sistemlerine yönelik siyasi partilerin, akademinin, toplumun farklı kesimlerinin yaklaşımı
    – Anayasa Mahkemesinin siyasi partiler ve seçim sistemlerine dair kararları ve yaklaşımı
    – Genel ve yerel seçim barajları, barajlara dair siyasi aktörlerin, kurumların ve toplumun yaklaşımı
  • Demokrasi açısından iktidar-muhalefet ilişkileri:
    – Siyasi partiler arasında koalisyonlar, ittifaklar ve seçim işbirlikleri
    – Krizler, darbeler, siyasi kutuplaşmalarda siyasi partiler ve seçimler
  • Türkiye’de antidemokratik zihniyetin (iktidar veya muhalefet) siyasi partilerde tezahürü:
    – Kartel parti sistemi mi?
    – Lider sultası, sebepleri, işleyişi ve sonuçları
    – Sandıkçılık veya elektoralizm
  • Türkiye’de siyasi partilere ve seçimlere dair öneri ve reçeteler

Bu sayının ruhuna ve kapsamına uygun, akademik literatüre katkı sağlayacak özgün ve objektif çalışmaları İnsan ve İnsan Dergisi‘nin “Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçimler” başlıklı 34. sayısı için bekliyoruz.

Prof. Dr. H. Emre Bağce
Sayı Editörü

Not: Çalışmalar, Dergi Etik İlkeleri ve Yayın Politikası ile Yazım Kurallarına uygun olarak hazırlanmalıdır.